Lúc đêm đã về khuya, hành giả thường hay miên man suy nghĩ về con đường mà một lời dạy từ thời cổ đại, trải qua biết bao biến cố lịch sử, mà đến nay vẫn giữ được sự thuần khiết để hậu thế tiếp cận. Đã có lúc tôi từng hình dung "Kho Tàng Pháp Bảo" là một khái niệm vô cùng vĩ mô, tương tự như một viện lưu trữ vĩ đại chứa đựng vô số thư tịch cổ hay những kho lưu trữ điện tử của thời đại mới. Kỳ thực, trong thâm tâm tôi, nó giống như một điểm tựa vững chắc. Một thứ gì đó giữ cho tâm mình không bị cuốn trôi trước những trào lưu biến đổi hay những lối lý giải "thỏa hiệp" của xã hội hôm nay.
Hành giả tự vấn, nếu giả sử không tồn tại kho tàng kinh điển ấy —thiếu vắng Tam Tạng Pāḷi cùng hệ thống Chú giải, Phụ chú giải mà các bậc Tổ sư đã khổ công bảo tồn— thì chắc đạo Phật bây giờ chắc đã biến thành một thứ triết lý tâm linh pha tạp nào đó rồi. Xã hội thường có khuynh hướng làm cho giáo luật trở nên "thoải mái" hơn, sao cho tương thích với nhịp sống hối hả hiện nay, nhưng chính việc "tối giản hóa" ấy đôi khi lại đánh mất đi cốt tủy nguyên bản của Chánh Pháp. Chánh Pháp không mất đi ngay lập tức đâu, mình nghĩ thế. Giá trị của nó cứ thế mờ nhạt và loãng dần theo từng bước tiến của thời gian, tới mức chúng ta không còn nhận diện được tôn chỉ nguyên sơ là gì.
Lúc đọc qua các tạng kinh, tôi thấy có chút lo lắng về bổn phận "gìn giữ" giáo pháp. Vấn đề không nằm ở việc bảo quản sách vở khỏi hư hại hay bụi bặm, mà là giữ cho cái chuẩn mực ấy nó còn sống trong chính mình. Kho tàng Pháp Bảo đóng vai trò như một tiêu chuẩn đối chiếu. Bất cứ khi nào tiếp cận một tư tưởng mới hay phương pháp tu tập "khác lạ", chúng ta đã có cơ sở để so sánh. Nếu không có hệ thống chuẩn mực đó, chúng ta dễ dàng bị cảm xúc riêng tư dẫn dắt hay những trải nghiệm nhất thời lắm. Tu mà cứ theo cảm hứng thì sớm muộn gì cũng lạc đường, bản thân tôi đã từng trải qua sự sai lầm này nhiều lần.
Mà lạ một điều, cái kho tàng này nó không chỉ dành cho chư Tăng. Dưới góc độ người tại gia, tôi thấy mình cũng cần có bổn phận gìn giữ. Nhiệm vụ này không bắt nguồn từ việc đi giảng dạy đạo lý cho người đời, mà chính là học hành nghiêm túc, thấu hiểu tường tận để tránh làm sai lạc chân lý vốn có. Dường như nếu không được ứng dụng, Pháp Bảo sẽ chỉ còn là một di sản bất động, là những dòng chữ nằm yên trên mặt giấy. Chỉ khi ta đem Pháp bảo ra để quán chiếu từng cử chỉ, lời nói hoặc trong những khoảnh khắc tâm trí xáo động, thì lúc đó giáo pháp mới thực sự phát huy tác dụng.
Chiêm nghiệm về quá trình các bậc tiền bối kiên trì đọc tụng, chép kinh bằng tay, rồi cẩn trọng kiểm chứng từng ký tự để truyền thừa, tôi thấy mình thật sự more info hời hợt. Chúng ta đang sống trong thời đại mà mọi thứ đều sẵn có qua một cái chạm trên màn hình điện thoại, nhưng cái sự "có sẵn" đó đôi khi lại làm mình hời hợt. Trách nhiệm bảo tồn Chánh Pháp nghe thì to tát, nhưng chắc chắn nó bắt đầu từ việc ta tĩnh tâm ngồi lại, đọc một đoạn kinh thật chậm, rồi tự hỏi mình có đang sống đúng như thế không. Chẳng cần gì hào nhoáng, chỉ cần sự thành thật với chính mình là đủ rồi.
Màn đêm thật yên bình, có lẽ đây là lúc thích hợp để khép lại dòng suy tưởng này. Giáo pháp chân thực vẫn luôn hiện hữu, bất biến với thời gian, chỉ có hành giả là cứ mải miết theo đuổi những thứ viển vông mà quên đi cái gốc rễ ngay tại hiện tại. Có lẽ chính sự im ắng tuyệt đối này lại là lúc Pháp bảo dễ dàng lan tỏa vào nội tâm nhất.